Lezing prof. dr. Myriam Wijlens over de synodale Kerk
Prof. dr. Myriam Wijlens hield op 11 januari vanuit Rome een inleidende, digitale lezing met als titel: De theologische basis van de synodale kerk. Na afloop ging zij in op vragen van bisschop De Korte en van andere luisteraars.
Prof. Wijlens is hoogleraar theologie in Erfurt en adviseur van de synode van bisschoppen in Rome. Ze is ook lid van de stuurgroep die de bisschoppensynode van 2023 voorbereidt.
Hieronder volgen enkele belangrijke punten uit haar lezing.
Inleiding
Onze Kerk beweegt zich van een hiërarchische naar een synodale kerk. Alle gelovigen zijn gelijk door het doopsel. Gedoopten van paus tot bisschop en gelovigen hebben deel aan de missie van de kerk. God verwacht van ons in het derde millenium synodaliteit: samen onderweg zijn.
Prof. Wijlers gaat in drie punten nader op het onderwerp in:
De theologie van de synodaliteit
De rol van de paus en de relatie tussen paus en bisschoppen waren onderwerp van gesprek in de Vaticaanse concilies van 1870-1871 en van 1962-1965. Nu is er aandacht voor de rol van 'het volk Gods'.
'Openbaring' aan het gelovige volk gebeurde in het verleden - via Christus en Petrus - door paus en bisschoppen en het van buiten leren van de catechismus. Vaticanum II bepaalde dat de ontmoeting van een gelovige met God een directe ontmoeting is, op 'ooghoogte'. Paus, bisschoppen en gelovigen luisteren samen naar het Woord van God, dat begrepen wordt onder leiding van de H. Geest en dat het hart moet bekeren.
De Kerk is allereerst een luisterende en lerende Kerk, dan pas een onderwijzende. Een bisschop is, als dienaar van de kerk, getuige van het geloof in zijn gemeenschap en dient daarvan te getuigen door standpunten en meningen weer te geven.
Synodaliseren is democratiseren?
De Kerk is geen democratie, al wordt er wel gestemd, zij het niet in termen van meerderheid en minderheid. Om tot antwoord op vragen en daarmee tot de waarheid en het welzijn van de Kerk te komen probeert men - onder leiding van de H. Geest - concensus te bereiken. Besluitvorming komt bij de Wereldraad van Kerken op deze wijze tot stand, al is het vaak een tijdrovend en moeizaam proces. Luisteren is essentieeel. Onze Kerk kan leren van haar oecumenische contacten.
Prof. Wijlens vraagt zich af hoe in allerlei gremia, zoals parochiebesturen, tot besluiten wordt gekomen. Wie zitten er in, wie vertegenwoordigen zij, namens wie besluiten zij? Spreken zij over hun eigen geloof? Wat betekent deelnemen aan het denkproces en besluiten tegelijkertijd? Dergelijke vragen zijn juridisch nog niet beantwoord.
Wat betekent het synodale proces voor parochies?
Voor leden van een parochiebestuur, vrijwilligers, jongeren, diakens, priesters? Hoe kun je getuigen van je eigen doopsel? Wie mogen meebesluiten? Wie hoort er bij de parochie, wie horen tot de marge of zijn uitgesloten? Hoe kunnen we hun toch een stem geven?
We moeten creatief zijn om met elkaar in gesprek te gaan. Prof Wijlens geeft het voorbeeld van het speciale ganzenbordspel en van de placemats met vragen voor de spaghettimaaltijd.
Prof. Wijlens eindigt met twee 'verhalen".
1. 'It takes two to tango.' Mannen nodigen vrouwen uit om te dansen. Het gebeurt nu ook andersom.
Als de Kerk de 'bruid' is en de 'hiërarchie' de bruidegom kan de parochiaan dus ook de priester uitdnodigen... Het vergt moed om de vreugde van dit synodale proces te zien en eraan mee te doen.
2. Een bisschop had de diocesane pastorale raad afgeschaft maar kwam daar op advies van prof. Wijlens op terug. Via deze raad krijgt hij inzicht in hoe de H. Geest in zijn diocees werkzaam is. Het is bijvoorbeeld van belang met ouders en onderwijsmensen te spreken alvorens de beslissing te nemen om scholen te sluiten of elders te bouwen.