Simon Schama, De geschiedenis van de Joden, deel 2

Ondertitel: Erbij horen, 1492 - 1900

Uitgeverij Atlas Contact Amsterdam/Antwerpen 2017,
906 blz., ISBN 978 90 450 2545 2

Het eerste boek over de geschiedenis van de Joden van Simon Schama eindigt bij de Spaanse Inquisitie en het verdrijven van de Joden van het Iberisch Schiereiland. Dit tweede deel pakt de draad weer op in het getto van Venetië, waar vele Spaanse vluchtelingen hun toevlucht hadden gezocht in hoop op meer veiligheid en tolerantie…


Tragiek van het Joodse volk
Maar helaas, De geschiedenis van de Joden deel 2 is doorspekt met verhalen van vervolging, is het niet op subtiele dan wel op hardhandige wijze. Het Joodse volk bleef gedurende eeuwen lijden onder het feit dat ze als aparte minderheid werden gewantrouwd en nog meer als verdachte werden aangemerkt, wanneer ze op cultureel of religieus vlak probeerden met de meerderheid.te assimileren. 'Eens een Jood, altijd een Jood' is het adagium dat op het toneel van de vooroordelen lustig werd gedeclameerd door alle rangen van de bevolking, waar dan ook.

Simon Schama laat ons via anekdotes over gewone Joodse mannen en vrouwen kennisnemen van het politieke, religieuze en culturele klimaat waarin deze mensen leefden of trachten te overleven.
De overvloed aan individuen, namen, plaatsen en situaties doet je als lezer soms duizelen, maar zorgt er wel voor dat je oog blijft houden voor de tragiek van wat vervolging of vooroordelen doen met de mens, met het individu.
Het succes of falen van één mens is dan gerelateerd aan het succes of falen van het gehele Joodse volk, dat op velerlei wijze zoekt naar wegen om een natie te worden. Zionisme of anti-zionisme zijn woorden die vandaag regelmatig te horen zijn op het tv-journaal als het gaat om Israël en de Palestijnse gebieden… In dit boek wordt de lezer meegenomen in de eerste stappen op weg naar een Joodse staat.

Vervolging én Joodse staat
Simon Schama had kunnen volstaan met het vertellen van de geschiedenis vanuit het standpunt van de ‘armzalige’ Jood: hoe hij constant heen en weer geslingerd wordt tussen sociale uitbuiting en economische tolerantie, hoe hij ervoor strijdt uit te stijgen boven het stigma van onbetrouwbaar sujet en hoe de vele verboden op het uitoefenen van een bepaald beroep hem hinderen. Echter, Simon Schama deinst er niet voor terug ook de corruptie en het misbruik van macht en geld door Joodse mannen en vrouwen aan de kaak te stellen.
Op het eind van de 19de eeuw, en hiermee sluit het boek af, is er de zeer bekende ‘affaire Dreyfus’ en de eerste pogingen van Theodoor Herzl om van Jeruzalem weer het centrum van een Joodse staat te maken. Niemand had toen durven vermoeden dat in de eerste vijftig jaar na de eeuwwisseling (1900) de ergste vervolging én de oprichting van de staat Israël zouden plaatsvinden.

Steven Barberien