Andries Knevel, Het geheim van de paus
Naar aanleiding van de opnames voor de vierdelige tv-serie over de heilige Franciscus heeft Andries Knevel dit dagboek bijgehouden. Hij gaat op zoek naar het geheim van de paus, die als geen ander de kunst verstaat de publieke opinie over de katholieke kerk gunstig te stemmen met thema’s als duurzaamheid en zorg voor de heelheid van de schepping, de opvang van armen en vluchtelingen.
Maar - ja, er is een maar, dat door Knevel wordt uitgesproken en leeft in de gedachten van velen in en buiten de katholieke kerk - : waarom geeft paus Franciscus aanleiding tot de gedachte dat hij een universalist, een syncretist en een religieus pluralist zou zijn?
Inclusivisme
In zijn zoektocht naar het antwoord op deze vraag komt Andries Knevel in aanraking met het theologisch principe van 'inclusivisme'. Dat is immers voor de kerk de enige mogelijkheid om niet te vervallen in de extremen van 'exclusivisme' (buiten de kerk is er geen heil te vinden) en 'relativistisch pluralisme' (alle wegen leiden naar God en eigenlijk is alles even waar, waarbij het eigenlijk niet meer uitmaakt wat je gelooft en of je gelooft).
De paus spreekt vanuit de paradox
De verwarring over sommige pauselijke uitspraken, komt hieruit voort dat paus Franciscus als jezuiet altijd spreekt vanuit de paradox. Zo nodigt hij ons uit zelf na te denken over de verschillende, vaak tegenstrijdige of onverzoenbare aspecten van een problematiek, en daarmee rekening te houden bij het zoeken naar een antwoord. Anton de Wit noemt dit het principe van de geestelijke subsidiariteit.
Rol van de media
Naast dit principe dat de paus zelf hanteert in zijn spreken en denken, is er nog de rol van de media. Andries Knevel schetst dat de media de paus hebben 'geframed', in een kader gestopt, waarbij men alleen bericht wat ‘relevant’ is in dit kader. Dus alles wat gaat over ecologie, vluchtelingen en armoede komt aan bod in de nieuwsberichten, maar de ethische standpunten van de paus, zoals bescherming van het leven (euthanasie en abortus), worden niet weergegeven. Hierdoor ontstaat een eenzijdig beeld van de paus. Er is een spanningsveld tussen missie en dialoog. De dialoog overbelichten kan ervoor zorgen dat de missie, de zending en de verkondiging van Christus op de achtergrond lijken te verdwijnen, alsof de paus daarvoor geen hart heeft.
Al bij al toch wel boeiend, samen met Andries Knevel zoeken naar antwoorden op onze vragen over het denken, spreken en handelen van paus Franciscus. Het doel is hem uiteindelijk ook beter te verstaan en te begrijpen.
Steven Barberien